Św. Jan Nepomucen – fakty i mity (2)

O legendzie św. Jana Nepomucena już sobie powiedzieliśmy, vide wpis z 8 lipca. Czas zatem na fakty.

SONY DSC

Kim zatem był późniejszy święty?

Wiadomo, że pochodził z miejscowości Pomuk w zachodnich Czechach. Był synem lokalnego urzędnika o imieniu Velflín. Rodzina była najprawdopodobniej niemieckiego pochodzenia, stąd też nazywano go po prostu Johánek. Pomimo niemieckiego pochodzenia, podkreślane jest wrośnięcie i zżycie się Jana z czeskim środowiskiem. Przyszedł na świat najprawdopodobniej 21 marca 1350 r.

Wiadomo że w 1370 był klerykiem a jednocześnie notariuszem kurii arcybiskupiej w Pradze.

Karierze duchownej sprzyjały studia, na które Jan został wysłany. Jego protektor – arcybiskup Jan s Jenštejna [š czytamy jak polskie sz] – wysłał Jana na studia do Padwy i Bolonii, skąd wrócił jako doktor praw. Jego dalsza kariera rozwijała się wręcz wzorowo. Objął probostwo w parafii sv. Havla na praskim Starym Mieście (obok tego kościoła codziennie przewalają się tysiące turystów, bowiem znajduje się przy drodze prowadzącej z rynku staromiejskiego na Václavské náměsti).

kościół sv. Havla, Praha

Wkrótce został wyszehradzkim kanonikiem a następnie kanonikiem i wikariuszem generalnym w katedrze świętego Wita w Pradze.

De facto został pierwszą osobą po arcybiskupie, w niektórych kwestiach wręcz go zastępując. To też przypieczętowało jego los, bowiem jako prawa ręka arcybiskupa został poniekąd złożony w ofierze podczas konfliktu na linii król Czech Wacław IV – arcybiskup Jan s Jenštejna.

Jak doszło do konfliktu? Otóż chcąc umniejszyć władzę arcybiskupa król postanowił z części archidiecezji praskiej utworzyć nowe biskupstwo i swojego kandydata na tę diecezję umieścić w klasztorze benedyktyńskim w Kladrubach. Oczekiwano tylko na zgon podstarzałego już opata.

Ruchy królewskie zostały jednak uprzedzone, gdyż duchowni, dowiedziawszy się o zamiarze króla, szybko wybrali w miejsce zmarłego, nowego opata, Odilona, rychło przypieczętowując wybór w sposób formalny, zgodnie z prawem kanonicznym, rękami wikariusza generalnego, Jana z Pomuku właśnie.

Ksiądz kanonik Jan rzucił też klątwę na wicekanclerza królewskiego, ponieważ ten wypowiadał publicznie bluźnierstwa i wyszydzał wiarę katolicką. Król Wacław początkowo w przypływie gniewu chciał aresztować arcybiskupa Jana i całą kapitułę. Odstąpił jednakże od tego zamiaru i podstępnie zaproponował arcybiskupowi zgodę i pokój.

W tym też celu monarcha zaprosił na swój dwór arcybiskupa i kapitułę. Gdy ci przybyli,Most Karola, miejsce utopienia św. Jana Nepomucena kazał aresztować arcybiskupa, księdza Jana, prałata Mikuláša Puchníka, dziekana Bohuslava s Krnova i prałata z Mělnika Wacława Knoblocha. Pod wieczór król pozwolił uciec arcybiskupowi wraz z częścią świty, natomiast księży Jana i Mikuláša poddał torturom. Księdza Mikuláša wypuszczono, nakazując mu złożyć przysięgę milczenia, że nikomu nie wyjawi o tym, co go spotkało.

Król Wacław nie mogąc zemścić się na arcybiskupie (nie wypadało mścić się na wysokourodzonym biskupie), całą swoją nienawiść skierował na osobę nisko urodzonego Jana Nepomucena. Wacław IV osobiście doglądał wymyślnych tortur zadawanych Janowi z Pomuku. Po okrutnych torturach – rozciąganie, przypalanie – martwego już księdza wrzucono 20 marca 1393 roku do Wełtawy. Jego ciało odnaleziono 17 kwietnia 1393 roku i tymczasowo pochowano w kościele pw. św. Krzyża, później w praskiej katedrze.

Biskup próbował zrobić z tego aferę, śląc skargi do kurii rzymskiej, niemniej sprawę po prostu wyciszono a to wskutek dobrych relacji na linii król Czech – papież.

W XV i XVI wieku, w husyckich i pohusyckich  Czechach, tradycję męczennika podtrzymywano tyle że bez szans na jakiekolwiek rozszerzenie kultu.

Dalszy rozwój wydarzeń jest efektem pomyłek, przekręceń etc:

  • w wyniku pomyłki historyków uczyniono zeń spowiednika królowej Zofii Bawarskiej, vide legenda o próbie złamania tajemnicy spowiedzi,
  • czeski kronikarz Václav Hájek przekręcił imię Johánek na Jan Nepomucen,
  • przesunięto też datę śmierci z faktycznego 1393 na 1383.

Kult Jana z Pomuku rozwinął się dopiero po 1620 roku, kiedy to do głosu w Czechach doszła kontrreformacja i potrzebowała argumentów. Wówczas wyciągnięto trupa z szafy i posiłkowano się powoli zanikającym kultem Jana Nepomucena.

SONY DSCKult Jana Nepomucena, jako błogosławionego, zatwierdził w roku 1721 papież Innocenty XIII, natomiast w roku 1729 nastąpiła kanonizacja św. Jana Nepomucena dokonana przez papieża Benedykta XIII. Miejsca związane z kultem św. Jana Nepomucena możemy znaleźć w wielu miejscach, zwłaszcza Pradze i o tym następnym razem.