Dolina Śmierci

Dolina Śmierci na Słowacji to swego rodzaju instalacja wykonana w 1974 roku, w trzydziestolecie Operacji Dukielskiej, czyli trwającej około dwóch miesięcy zmagań o Przełęcz Dukielską. Bitwa ta jest niezmiernie istotna dla historii Czechosłowacji a dziś Czech i Słowacji. W walkach brał udział 1 Korpus Czechosłowacki, idący ze wschodu i właśnie na Przełęczy Dukielskiej wkraczającej na ziemie Czechosłowacji. Dość powiedzieć, że data przekroczenia przełęczy (6 października) była przez lata świętem armii czechosłowackiej. W 1990 r. święto zdekomunizowano… Ale pamięć trwa chociażby w nazwach czeskich wojskowych klubów sportowych jak np. Dukla Praga czy Dukla Liberec. Warto jeszcze zwrócić uwagę na samą terminologię. Dla nas „Dukla” to miasto położone kilkanaście kilometrów na północ od granicy (przejście graniczne Barwinek). Dla Słowaków „Dukla” to Przełęcz Dukielska a nawet wręcz cały obszar bitwy.

Zbliżając się do miasta Svidnik, uwagę zwraca pomnik tzw. kopulujących czołgów ;) tj. przedstawionej na pomniku sytuacji bojowej, gdy radziecki T-34 taranuje niemiecki PzKpw IV. Podejrzewam, że to jedyna sytuacja gdy na pomniku przedstawiono niemiecki czołg…

W Dolinie Śmierci stoi kilka radzieckich czołgów, które już zostały na polu bitwy a straty były ogromne. Co ciekawe, jest dosyć duże zainteresowanie ze strony Czechów i Słowaków. W czasie jak tam ostatnio byłem, przewinęło się tam kilka samochodów na czeskich i słowackich blachach.

Poza czołgami, sprawiającymi wrażenie ustawionych w szyku bojowym, jest też parę innych obiektów wojskowych, jak np. zęby smoka, czyli betonowe słupki stanowiące blokadę przeciwczołgową czy linie okopów.

Obejście obszaru zajmuje cca pół godziny, czołgi są zarówno na środku pola, jak i poukrywane w krzakach. Niektóre z nich to smutne czołgi z opuszczoną lufą ;)

Gdzie tego szukać? Ano zerknijmy na mapkę:

Tak na marginesie, jako że Operacja Dukielsko – Preszowska była działaniem armii radzieckiej to i aktualnie jest passe jeśli chodzi o opisywanie, więc ciężko o źródła…

Licząca 304 pozycje seria Historyczne Bitwy wydawnictwa Bellona, niestety nie uwzględniła bitwy dukielskiej. Może kiedyś…

Póki co trzeba się posiłkować następującą literaturą (za wikipedią):

• Wojciech Krukar, Paweł Luboński: Beskid Niski : przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz„, 2007, s. 67-72. ISBN 978-83-89188-63-2. (zobacz fragment „Na pomoc Słowakom – Bitwa o Przełęcz Dukielską 1944” w Google Books)
• Andrusikiewicz J., Boje o Przełęcz Dukielską (w:) „Wierchy” t. 37, Kraków 1968
• Daszkiewicz A., Ruch oporu w regionie Beskidu Niskiego 1939 -1944, Warszawa 1975
• Grzywacz-Świtalski Ł., Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971
• Kazimierczak S., Żołnierz losu nie wybierał, Warszawa 1982
• Krosno – studia z dziejów miasta i regionu, T.I- III, red. J. Garbarcik, Kraków 1995
• Luboński P., Operacja dukielsko-preszowska (w:) Magury’ 83, Warszawa 1983
• Michalak J., Dukla i okolice, Krosno 1996
• Moskalenko K., Uderzenie za uderzeniem, Warszawa 1974

Niestety, nasze źródła skupiają się przede wszystkim na działaniach po naszej stronie granicy, wzmiankując tylko, to co było na Słowacji.